Αποτρόπαιο, τρόπαιο, αποτροπιασμός

Αποτρόπαιο, τρόπαιο, αποτροπιασμός και δεν συμμαζεύεται

Το τρόπαιο    στην αρχαιότητα ήταν  μνημείο που στηνόταν από τους νικητές στον τόπο της μάχης, συνήθως ένας σωρός από λάφυρα

Αλλά τρόπαιο είναι  οποιοδήποτε αντικείμενο συμβολίζει μια νίκη ή επιτυχία, πολεμική, αθλητική ή άλλου είδους. (Αγγλ. Trophy)

Το τρόπαιο λειτουργούσε ως φόβητρο που έτρεπε σε φυγή τους εχθρούς.

Το τρόπαιο <αρχ. Ρ.  τρέπω = αλλάζω την κατεύθυνση

Ο φέρων τρόπαια, ο νικητής λεγόταν τροπαιοφόρος ή τροπαιούχος.

Αποτρόπαιο καλούσαν οι Αρχαίοι Έλληνες το κάθε τι που μπορούσε να τρέψει σε φυγή κάποιον. Αυτό το πετύχαινε γιατί είχε τρομακτική μορφή ή θεϊκή δύναμη ή και τα δύο.

Ένα από τα πιο γνωστά αποτρόπαια ήταν η κεφαλή της Μέδουσας. Οποίος την έβλεπε μαρμάρωνε.

Ο Περσέας του την αποκεφάλισε την πλησίασε καρκινοβατώντας (με την όπισθεν) και της έκοψε το κεφάλι κυττάζοντας μέσα από την καλογυαλισμένη ασπίδα του χρησιμοποιώντας την σαν καθρέφτη.

Φυσικά όλα αυτά έγιναν και με την βοήθεια της Αθηνάς (συν Αθήνα και χείρα κινεί) που δεν την χώνευε την Μέδουσα. Τσακωνόντουσαν για το ποια είναι η πιο όμορφη.

[ΝΕΟ] Τα αποτρόπαια έμπαιναν και σε ασπίδες και στα ακροπρωρα των πλοιων. Δες το βιβλιο μου "... και ρίξτο στο γιαλο"

Αποτρόπαια μπορούν να θεωρηθούν τα φυλακτά (κυρίως το Τίμιο Ξύλο, τα Αγια λείψανα, εικόνες κλπ ) που υποτίθεται ότι αποτρέπουν εχθρούς, σφαίρες άλλα και πάσα νόσον και πάσαν μαλακίαν.

Γραμματολογικά η λέξη αποτρόπαιο είναι ουσιαστικό.

Η Μέδουσα είναι μετοχή του «μέδω» που σημαίνει άρχω, είμαι κύριος.

Από το αποτρόπαιο προέκυψε το ρήμα «αποτροπιαζω» και το ουσιαστικό «αποτροπιασμός».

Ο Καθ. Γ. Μπαμπινιώτης στο ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ του ορίζει το «αποτροπιασμός» : Τελετή για την αποτροπή του κακού και αντίστοιχα «αποτροπιάζω» : τελώ τον αποτροπιασμό.

Αντίθετα οι ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ – ΦΥΤΡΑΚΗΣ στο ΜΕΙΖΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ισχυρίζονται πως αποτροπιασμός σημαίνει έντονη αποστροφή, φρίκη.

Ο Σταματάκος στο ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ αποτρόπαιον ονομάζει αυτόν που τρέπει σε φυγή κάποιον.

Εγώ πιστεύω ότι ο Μπαμπινιώτης έχει δίκαιο. Είναι φανερό ότι η τελετή του αποτροπιασμού δημιουργούσε και ανάλογα συναισθήματα. Όταν οι τελετές αυτές (ειδωλολατρικές επί το πλειστον) σταμάτησαν, η κυριολεξία του αποτροπιασμού έμεινε μόνον για να δηλώσει την συναισθηματική αυτή κατάσταση.

Αν θέλουμε να κυριολεκτήσουμε δεν μπορούμε να λέμε «εξέφρασε τον αποτροπιασμό του». Μια τελετή «τελείται» δεν «εκφράζεται». Όμως ποιος κυτταζει τα ψιλά γράμματα; Καθημερινά οι πάντες εκφράζουν τον αποτροπιασμό τους. Έχουν τόσες ευκαιρίες! Γιατί να το κρύψομεν άλλωστε!